Wprowadzenie do systemów wsparcia OZE w Polsce
Rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) jest jednym z kluczowych elementów transformacji energetycznej Polski, mającej na celu realizację celów klimatycznych Unii Europejskiej oraz zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Aby przyspieszyć ten proces, wprowadzono szereg mechanizmów wsparcia finansowego dla inwestycji w OZE, skierowanych zarówno do osób fizycznych, jak i przedsiębiorstw czy samorządów.
W 2024 roku w Polsce funkcjonuje kilka głównych systemów wsparcia inwestycji w odnawialne źródła energii, które możemy podzielić na:
- Programy dotacyjne (bezzwrotne wsparcie finansowe)
- Preferencyjne pożyczki i kredyty
- Operacyjne systemy wsparcia (np. system aukcyjny)
- Ulgi podatkowe
W niniejszym artykule przedstawimy najważniejsze programy wsparcia dostępne w 2024 roku, warunki skorzystania z nich oraz praktyczne wskazówki dotyczące aplikowania o dofinansowanie.
Programy wsparcia dla osób fizycznych i gospodarstw domowych
1. Program "Mój Prąd" - 5. edycja
"Mój Prąd" to jeden z najpopularniejszych programów dotacyjnych dla prosumentów, finansowany z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Piąta edycja programu, która ruszyła w 2023 roku i jest kontynuowana w 2024, wprowadza istotne zmiany względem poprzednich edycji.
Kluczowe informacje:
- Wysokość dofinansowania: do 7 000 zł dla instalacji fotowoltaicznej (PV) z magazynem energii elektrycznej; do 5 000 zł dla samej instalacji PV
- Dodatkowe wsparcie: do 5 000 zł na magazyn energii elektrycznej; do 5 000 zł na magazyn ciepła; do 3 000 zł na system zarządzania energią
- Maksymalna kwota dotacji: 23 000 zł
- Warunki: Program skierowany do prosumentów, którzy wytwarzają energię elektryczną na własne potrzeby i rozliczają się w systemie net-billing
- Termin naboru: Ciągły do wyczerpania środków lub do końca 2024 roku
Program "Mój Prąd" 5.0 kładzie duży nacisk na magazynowanie energii i zwiększanie autokonsumpcji, co jest odpowiedzią na zmianę systemu rozliczeń prosumentów z net-metering na net-billing.
2. Program "Czyste Powietrze"
Program "Czyste Powietrze" to kompleksowy program wsparcia termomodernizacji budynków jednorodzinnych, który obejmuje również dofinansowanie do instalacji OZE jako elementu szerszej modernizacji energetycznej.
Kluczowe informacje:
- Wysokość dofinansowania do OZE: do 30% kosztów kwalifikowanych w przypadku podstawowego poziomu dofinansowania; do 60% w przypadku podwyższonego poziomu; do 90% w przypadku najwyższego poziomu
- Maksymalna kwota dotacji: zależna od zakresu prac i poziomu dofinansowania - od 66 000 zł do 135 000 zł
- Technologie OZE objęte wsparciem: fotowoltaika, pompy ciepła, kolektory słoneczne
- Warunki: Instalacja OZE musi być elementem szerszego projektu termomodernizacyjnego
- Termin naboru: Ciągły do 2029 roku
Łączenie dotacji z programu "Czyste Powietrze" z ulgą termomodernizacyjną może znacząco obniżyć koszt kompleksowej modernizacji energetycznej domu, w tym instalacji OZE. Należy jednak pamiętać, że od kosztów odliczanych w ramach ulgi należy odjąć otrzymaną dotację.
- Katarzyna Nowak, Doradca energetyczny
3. Ulga termomodernizacyjna
Ulga termomodernizacyjna to instrument podatkowy, który pozwala na odliczenie od podstawy opodatkowania kosztów poniesionych na termomodernizację budynków jednorodzinnych, w tym na instalacje OZE.
Kluczowe informacje:
- Maksymalna kwota odliczenia: 53 000 zł na podatnika
- Technologie OZE objęte ulgą: fotowoltaika, pompy ciepła, kolektory słoneczne, małe elektrownie wiatrowe
- Warunki: Odliczenie przysługuje właścicielom lub współwłaścicielom budynków jednorodzinnych
- Okres rozliczenia: 3 lata od końca roku, w którym poniesiono pierwszy wydatek
4. Programy lokalne i regionalne
Oprócz programów ogólnokrajowych, wiele samorządów lokalnych i wojewódzkich oferuje własne programy wsparcia inwestycji w OZE. Przykłady to:
- Programy parasolowe realizowane przez gminy ze środków Regionalnych Programów Operacyjnych
- Lokalne dopłaty do instalacji fotowoltaicznych lub pomp ciepła
- Programy wymiany źródeł ciepła z komponentem OZE
Warto sprawdzić ofertę swojego urzędu gminy lub miasta oraz urzędu marszałkowskiego, gdyż programy te często oferują korzystniejsze warunki niż programy ogólnokrajowe lub mogą być z nimi łączone.
Programy wsparcia dla przedsiębiorstw
1. System aukcyjny OZE
System aukcyjny to główny mechanizm wsparcia dla większych instalacji OZE, wprowadzony w Polsce w 2016 roku. W ramach tego systemu wytwórcy energii z OZE konkurują w aukcjach, oferując cenę sprzedaży energii elektrycznej.
Kluczowe informacje:
- Mechanizm: Wytwórcy, którzy wygrali aukcję, otrzymują gwarancję sprzedaży energii po zadeklarowanej cenie przez 15 lat (z indeksacją inflacyjną)
- Koszyki aukcyjne: Aukcje podzielone są na koszyki technologiczne i wielkościowe
- Wartość wsparcia: Różnica między ceną sprzedaży energii na rynku a ceną zaoferowaną w aukcji (jeśli cena rynkowa jest niższa)
- Technologie: Fotowoltaika, energetyka wiatrowa, biogazownie, hydroenergetyka, biomasa
W 2024 roku planowane są kolejne aukcje, z szczególnym naciskiem na technologie stabilne (biogazownie, elektrownie wodne) oraz technologie o niskich cenach referencyjnych (fotowoltaika, energetyka wiatrowa).
2. Program Priorytetowy "Energia Plus"
Program realizowany przez NFOŚiGW, skierowany do przedsiębiorstw realizujących inwestycje w obszarze zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko, w tym inwestycje w OZE.
Kluczowe informacje:
- Forma wsparcia: Pożyczka preferencyjna z możliwością częściowego umorzenia
- Wysokość finansowania: do 85% kosztów kwalifikowanych
- Oprocentowanie: WIBOR 3M + 50 punktów bazowych (nie mniej niż 2% rocznie)
- Technologie OZE: Fotowoltaika, energia wiatrowa, biogazownie, kogeneracja
- Okres spłaty: do 15 lat
3. Fundusze Europejskie na lata 2021-2027
W nowej perspektywie finansowej UE znaczna część środków przeznaczona jest na transformację energetyczną i rozwój OZE. Główne programy to:
- Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) - wsparcie dla regionów górniczych przechodzących transformację energetyczną
- Program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) - następca POIiŚ, zawierający komponenty dotyczące OZE
- Regionalne Programy Operacyjne - zarządzane przez samorządy województw, często zawierające działania wspierające OZE
Nabory w ramach tych programów uruchamiane są sukcesywnie od 2023 roku i będą kontynuowane w 2024 roku.
4. Krajowy Plan Odbudowy (KPO)
KPO to program finansowany z Funduszu Odbudowy UE, mający na celu wsparcie gospodarki po pandemii COVID-19. Znaczna część środków przeznaczona jest na transformację energetyczną, w tym rozwój OZE.
Kluczowe informacje:
- Forma wsparcia: Dotacje i pożyczki
- Obszary wsparcia związane z OZE: Morska energetyka wiatrowa, sieci przesyłowe i dystrybucyjne, biogazownie, magazyny energii, instalacje wodorowe
- Beneficjenci: Przedsiębiorstwa, samorządy, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe
Po odblokowaniu środków z KPO w 2023 roku, w 2024 spodziewane jest uruchomienie kolejnych naborów w ramach tego programu.
Programy wsparcia dla samorządów
1. Program "Ciepłownictwo powiatowe"
Program NFOŚiGW skierowany do powiatowych przedsiębiorstw ciepłowniczych, mający na celu modernizację systemów ciepłowniczych, w tym wykorzystanie OZE.
Kluczowe informacje:
- Forma wsparcia: Dotacja do 50% kosztów kwalifikowanych oraz pożyczka do 100% pozostałych kosztów kwalifikowanych
- Technologie OZE: Pompy ciepła, kolektory słoneczne, kotły na biomasę, biogazownie
- Beneficjenci: Spółki komunalne i przedsiębiorstwa ciepłownicze działające w miastach do 100 tys. mieszkańców
2. Program "Zielony transport publiczny"
Program wspierający rozwój zeroemisyjnego transportu publicznego, w tym infrastruktury ładowania zasilanej z OZE.
Kluczowe informacje:
- Forma wsparcia: Dotacja do 80% kosztów kwalifikowanych
- Zakres wsparcia: Zakup zeroemisyjnych autobusów oraz budowa infrastruktury ładowania, w tym instalacji OZE
- Beneficjenci: Jednostki samorządu terytorialnego i ich spółki komunalne
3. Regionalne Programy Operacyjne
Programy zarządzane przez samorządy województw, zawierające komponenty wspierające OZE w sektorze publicznym.
Kluczowe informacje:
- Forma wsparcia: Głównie dotacje
- Obszary wsparcia: Termomodernizacja budynków publicznych z wykorzystaniem OZE, budowa instalacji OZE w obiektach użyteczności publicznej, oświetlenie uliczne zasilane z OZE
- Beneficjenci: Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne JST
Jak skutecznie pozyskać dofinansowanie - praktyczne wskazówki
1. Analiza dostępnych programów i wybór optymalnego rozwiązania
Przed podjęciem decyzji o aplikowaniu o konkretne wsparcie, warto przeprowadzić dokładną analizę dostępnych programów pod kątem:
- Wysokości i formy wsparcia (dotacja, pożyczka, ulga podatkowa)
- Warunków kwalifikowalności (status prawny, lokalizacja, parametry techniczne)
- Terminów naborów i dostępnego budżetu
- Możliwości łączenia różnych form wsparcia
2. Przygotowanie solidnego projektu
Kluczem do sukcesu jest dobre przygotowanie projektu, obejmujące:
- Dokładną analizę techniczną i ekonomiczną planowanej inwestycji
- Uzyskanie niezbędnych pozwoleń i decyzji administracyjnych
- Przygotowanie szczegółowego harmonogramu i budżetu
- Wykazanie efektów ekologicznych i energetycznych projektu
3. Kompletna dokumentacja aplikacyjna
Wniosek o dofinansowanie powinien być przygotowany starannie i zawierać wszystkie wymagane załączniki, takie jak:
- Studium wykonalności lub biznesplan
- Dokumentacja techniczna
- Decyzje i pozwolenia administracyjne
- Oświadczenia i zaświadczenia potwierdzające spełnienie warunków programu
4. Przestrzeganie terminów i procedur
Należy ściśle przestrzegać terminów i procedur określonych w regulaminie naboru, dotyczących:
- Składania wniosków
- Uzupełniania dokumentacji
- Podpisania umowy o dofinansowanie
- Realizacji projektu i sprawozdawczości
5. Korzystanie z profesjonalnego wsparcia
W przypadku bardziej złożonych projektów warto rozważyć skorzystanie z usług doświadczonych doradców, którzy pomogą w:
- Wyborze optymalnego programu wsparcia
- Przygotowaniu dokumentacji aplikacyjnej
- Przeprowadzeniu projektu przez procedurę oceny
- Zarządzaniu projektem i sprawozdawczości
Podsumowanie
Rok 2024 przynosi szereg możliwości wsparcia finansowego dla inwestycji w odnawialne źródła energii w Polsce. Dostępne programy obejmują różne technologie OZE, różne grupy beneficjentów i różne formy wsparcia, co pozwala na dopasowanie odpowiedniego programu do konkretnych potrzeb i możliwości inwestora.
Kluczem do skutecznego pozyskania dofinansowania jest dokładna analiza dostępnych opcji, staranne przygotowanie projektu i dokumentacji aplikacyjnej oraz przestrzeganie procedur i terminów określonych przez instytucje finansujące.
Inwestycje w OZE, wsparte odpowiednim programem dofinansowania, mogą przynieść nie tylko korzyści ekologiczne, ale także znaczące oszczędności finansowe w długim okresie, co czyni je atrakcyjną opcją zarówno dla gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, jak i jednostek samorządu terytorialnego.
